Kích động tâm thần – trạng thái rối loạn tâm thần nguy hiểm? | Safe and Sound
Kích động tâm thần là một rối loạn tâm thần đặc trưng bởi trạng thái bồn chồn như đứng ngồi không yên, bứt rứt khó chịu. Trạng thái này là kết quả của sự căng thẳng tinh thần. Tuy nhiên, một người bị kích động tâm thần cũng có thể do các nguyên nhân khác gây nên. Hãy cùng tìm hiểu nhé.
Nguyễn Hoàng Nguyên | Thạc sĩ, Bác sĩ – Viện tâm lý và sức khỏe tinh thần SnS
Trung tâm Nghiên cứu Sức khỏe Cộng đồng và Phát triển
1. Thế nào là kích động tâm thần?
Kích động tâm thần là trạng thái hưng phấn tâm lý – vận động quá mức, xuất hiện đột ngột không rõ ràng, không thích hợp với hoàn cảnh và thường mang tính chất phá hoại, nguy hiểm. Kích động tâm thần có nhiều biểu hiện, từ la hét tới hăm dọa, tấn công hay đập phá . Đi cùng với kích động tâm thần thường là các hành vi gây hấn thể hiện qua ngôn ngữ hoặc hành động bạo lực, phạm tội,…
2. Dấu hiệu sớm của kích động tâm thần
Kích động tâm thần sẽ được phát hiện sớm dựa trên bốn hành vi của người bệnh, bao gồm việc không có khả năng giữ bình tĩnh; hiếu động thái quá kèm theo nhạy cảm cả về lời nói và hành động; căng thẳng tâm lý; khó khăn khi giao tiếp. Ngoài ra, kích động tâm thần còn biểu hiện bởi các triệu chứng về hành vi, nhận thức và hoạt động thần kinh tự trị.
Biểu hiện hành vi của kích động tâm thần bao gồm khó giữ bình tĩnh hoặc im lặng, đứng ngồi không yên, có hành vi bạo lực, phản ứng mạnh mẽ với các kích thích bên ngoài như lời nói, nhiệt độ… Bên cạnh đó việc họ còn biểu hiện lẫn lộn, đan xen giữa việc giữ im lặng và gây ôn ào. Nét mặt tức giận và đầy thách thức, gây hấn với mọi người xung quanh bằng cả lời nói lẫn tay chân.
Ảnh 1: Kích động tâm thần đi kèm với hành vi bạo lực
Biểu hiện về nhận thức của người bị kích động tâm thần thường là sự thất vọng, ảo giác, hoang tưởng và nhanh chóng thay đổi mức độ ý thức. Những người bị kích động tâm thần rất dễ thất vọng, họ thất vọng về bản thân và mọi thức xung quanh. Họ luôn đưa ra những yêu cầu trong lúc bị kích động và khi không được đáp ứng, họ sẽ thực hiện các hành vi bạo lực mà không có khả năng dự đoán trước hậu quả mà hành vi này gây ra.
Bên cạnh các rối loạn về nhận thức và hành vi, sự hoạt động của thần kinh tự trị cũng rối loạn ở những người bị kích động tâm thần. Các rối loạn này bao gồm mệt mỏi và khó chịu, luôn cảm thấy nhức đầu. Mạch nhanh, đánh trống ngực kèm theo sự khó thở thường xuyên. Các cơ của người bị kích động thường căng cứng, kèm theo run tay và run chân khiến họ khó đi lại. Biểu hiện toàn thân có thể gặp phải là sốt và đổ mồ hôi.
3. Nguyên nhân gây ra kích động tâm thần
Các nguyên nhân gây ra kích động tâm thần thường là các rối loạn về tâm thần hoặc bệnh lý của thoái hóa thần kinh. Các rối loạn về tâm thần thường gặp nhất là tâm thần phân liệt và rối loạn lưỡng cực. Ngoài ra, các rối loạn tâm thần khác như loạn thần do sử dụng nghiện chất, trầm cảm, rối loạn lo âu, hội chứng sợ không gian hẹp, căng thẳng sau sang chấn hay rối loạn tăng động giảm chú ý cũng có thể gây ra chứng kích động tâm thần. Một số chất có thể gây ra kích động tâm thần bao gồm nicotin, rượu, thuốc phiện, ketamine, các loại thuốc chống trầm cảm,….
Ảnh 2: Sử dụng nghiện chất có thể gây ra tình trạng kích động tâm thần
Bên cạnh các rối loạn tâm thần thì tổn thương thực thể ở hệ thần kinh trung ương cũng có thể gây ra kích động tâm thần, các rối loạn đó là bệnh Alzheimer (đặc trưng bởi sự mất dần các liên kết thần kinh trong vỏ não), bệnh Parkinson (đặc trưng bởi thoái hóa nhóm tế bào thần kinh liên quan đến vận động) hay bệnh sa sút trí tuệ ở người già.
